Pikapikaa!

Ostatnio słucham dużo Ankary. Ustawiam w kółko kilka piosenek, a dzień od razu staje się bardziej znośny. I tak słuchając po raz n-ty tego samego utworu wyłapuję coraz to bardziej ciekawe słówka. Niedawno w ucho wpadło mi pikavippi (generalnie cała piosenka opowiada niezłą historię, na pewno wkrótce ją przeanalizuję ;)). Co to takiego?

"Ihan sama, soitan pari pikavippii, kaikki rahat pyramidihuijauksiin..."

Pikavippi to szybka pożyczka, coś na zasadzie polskich tzw. chwilówek. Słowo składa się z prefiksu 'pika' oznaczającego coś szybkiego, ekspresowego, natychmiastowego, oraz słowa vippi - pożyczka. Kilka innych przykładowych słów zawierających ten prefiks (a słownik Kudzinowskiego zawiera całą ich stronę):

pikakirje - list ekspresowy, też ekspresowa poczta 

pikajuna - pociąg pospieczny 

pikaluku - sybkie czytanie

pikapirros - szkic

pikaruoka - fast food 

pikatie - autostrada

pikanäppäin - skrót klawiszowy

itd.

Oprócz tego istnieje też przymiotnik pikainen - szybki; np. pikainen visiitti - szybka (krótka) wizyta, oraz przysłówki: pikapikaa - szybko; tuota pikaa - niezwłocznie, pikapuoliin - wkrótce, za moment (kolokwialnie).

Cieszę się, że odkryłam ten prefiks, ponieważ w tak łatwy sposób poszerzył się mój zasób słownictwa ;) I to niewyobrażalne, jak łatwo go zapamiętać... Swoją drogą nie wiedziałam, że Pikaczu mówł po fińsku ;)

Na podstawie: Wiktionary; "Słownik fińsko-polski" C. Kudzinowski, Wyd. Naukowe UAM 1988, tom II, s.  729-730.

Fińskie jajo

Wielkanoc już tuż, tuż, a jak Wielkanoc to i jajka. A jak jajka, to i odwieczne pytanie...

Kumpi oli ensin, muna vai kana?

Co było pierwsze, jajko czy kura? No właśnie! Zgodnie z mitem opisanym w Kalevali, świat powstał z jajka. Ale to kaczka je zniosła. Najpierw na kolanach boginii powietrza, Ilmatar, uwiła sobie ona gniazdo. Złożyła w nim sześć jaj złotych i jedno żelazne. Gdy Ilmatar poruszyła się, jajka wpadły do wody i potłukły się. Z ich kawałków powstał świat, a było to tak...

"Stworzenie Świata"/Kalewala/ tłum. Jan Brzechwa, cyt. za: babelmatrix.org

Co więc było pierwsze, jajko czy kura? No przecież jasne, że kaczka! :)

Muna jest dzisiaj zdecydowanie głównym słówkiem kilku następnych dni. Chociaż może powinnam dla jasności napisać kanamuna, żeby była jasność, o jake jajka chodzi ;) (zerknijcie do Suomiki po dalsze wyjaśnienia). Wracając do jaja, w partitiivi w liczbie mnogiej to munia. Tutaj uwaga, bo munia to także bezokolicznik czasownika oznaczającego 'znosić jajko'. Ale też 'guzdrać się', 'wałęsać', 'marudzić' lub 'strzelić gafę'. Jak to w fińskim bywa, także i w tym przypadku jednym słówkiem można wyrazić napawdę wiele. Dowiedziałam się bowiem, że czasnownik munia funkcjoniuje także w znaczeniu 'kazać komuś czekać bez powodu'. Serio! Dowód jest tutaj.

Kolejnym czasownikiem bliskim jaju jest munata, który w języku potocznym wulgarnie używany jest jako określenie na, łagodnie mówiąc, niepowodzenie. Natomiast w sformułowaniu munata itsensä oznacza 'zrobić z siebie widowisko'. Harri munasi itsensä może być więc innym spsobem na przyznanie, że Harri on tehnyt itsestään pellen (Harri on tööt-tööt-tööt-tööt-tööt), Harri zrobił z siebie błazna, Harri się zbłaźnił, albo inni zrobili sobie z niego jaja!

Kończąc ten jajeczny wątek, który z powodu nadchodzącej Wielkanocy jest jak najbardziej na czasie, muszę wspomnieć o pääsiäismunia i suklaamunia. Te pierwsze to pisanki - tak, tak, w Finladnii też jest taka tradycja. Drugie to jajka czekoladowe. Ale nie chodzi mi o Kindermunia (jajka niespodzianki), tylko o czekoladowe jajka zwane Mignonami. Mignon to czekoladowe jajo z orzechowym nadzieniem zamknięte w... prawdziwej skorupce! Jest to przysmak wielkanocny, a Fazer produkuje go od 1896 roku. Ciekawe, jak smakuje -  jest lepsze niż czekoladowy królik?

CC: Tiia Monto / Wikipedia

Wpis (z poślizgiem, ale zawsze!) w ramach akcji "W 80 blogów do okoła świata" - aby dowiedzieć się czegoś więcej na jej temat, kliknij tutaj. A poniżej linki do wpisów pozostałych uczestników:

CHINY

Biały Mały Tajfun - Herbaciane jajka 

FINLANDIA

Suomika - Ale jaja! … czyli dlaczego trzeba być ostrożnym ze słówkiem ‘muna'?

FRANCJA 

Blog o Francji, Francuzach i języku francuski - Co było pierwsze: jajko czy kura? 

GRUZJA

Gruzja okiem nieobiektywnym - Chaczapuri adżaruli

HISZPANIA

Hiszpański na luzie - Jajko w języku hiszpańskim. Potrawy i idiomy z jajkiem w roli główniej

KIRGISTAN

O języku kirgiskim po polsku - Jajko po kirgisku

Enesaj.pl - Jajko w językach i kulturze narodów turkijskich

ROSJA

Blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim - Co ma jajko do języka?

TURCJA

Turcja okiem nieobiektywnym - Seans filmowy: “Yumurta”

USA

Specyfika Języka - BUT EGGS, czyli jak nie tłumaczyć wyrażeń z jajem

WIELKA BRYTANIA

Angielska Herbata - Jajka, wszędzie jajka!

Język angielski dla każdego - All you always wanted to know about...eggs

English with Ann - Idiomy z jajem

Language Bay- Perfect eggs

WŁOCHY

Studia, parla, ama - W 80 jajek dookoła świata

PFZ: Mennään jo nukkumaan!

Mennään - tryb rozkazujący l.mn. od czasownika mannä - iść; = chodźmy
jo - już
nukkumaan - 3. infinitiivi w illatiivi od czasownika nukkua - spać = dosł. do spania.

Chodźmy już spać!

Fińskie w Polsce

Co fińskiego można znaleźć na półkach polskich sklepów?

Produkty spożywcze

Fazer - ale raczej cukierki, nie czekolady. Dostepne są zwykle: Dumle i Geisha, w cukierkach i jako batony. Paczka Dumli - średnio 7 zł, paczka Geishy - ok. 13 zł. W formie batona, sztuka kosztuje ok. 3-4 zł. Dostępne m.in. w Tesco, Almie oraz Biedronce (tylko Dumle).

Ksylitol - cukier brzozowy. Do znalezienia na półkach ze zdrową żywnością, sklepach specjalistycznych i online. Cena: ok. 30-35 zł za kilogram.

Finuu - masło lub miks masła i olejów z rzepaku i linianki. Cena ok. 7 zł. Dostępny w większych marketach.

Pieczywo - chleb żytni, dostępny w Lidlu pod nazwą 'bio pieczywo'.

Finlandia - wódka, czysta lub w wersjach smakowych. Cena od 35 zł za 0.5 l.

Muminkowa herbata - czarna i roibos, aromatyzowana (stacjonarne w Warszawie i online - Stół z powyłamywanymi nogami).

Produkty do domu

Iittala - zastawy stołowe (sklepy z wyposażeniem wnętrz, stacjonarne i online - np. Stół z powyłamywanymi nogami).

Fotele finki - może nie do końca fińskie, bo produkowane obecnie przez różne firmy z różnych krajów, ale inspirowane fotelem stworzonym przez Alvara Aalto (dostępne w Ikei, Jysk, i innych sklepach meblowych).

Gadżety z Muminkami

Kubki, talerze, garnki, łyżeczki - firmy Arabia (kubki od 75 zł) lub Muurla (kubki od 35 zł) (dostępne np. w sklepie Stół z powyłamywanymi nogami - online i stacjonarnie w Warszawie)

Świeczniki, zakładki, inne dekoracje - firmy PLUTO - od 18 zł (dostępne także w Stole).

Zawieszki do telefonu, breloczki, termometry, magnesy, itd. - dostępne w Empiku (od 19 zł).

Produkty przemysłowe

Tikkurila - farby dekoracyjne - dostępne w marketach budowlanych i sklepach firmowych.

Sauny fińskie ;)

Wszystkie ceny są orientacyjne (marzec 2016). Źródła zdjęć: empik.com, Stół z powyłamywanymi nogami, iittala.com, ezakupy.tesco.pl, alma24.pl. 

PFZ: Kuinka kauan ihminen selviää nukkumatta?

Kuinka - jak,
kauan - długo; kuinka kauan - jak długo,
ihminen - człowiek,
selviää - 3 os. l. poj. od czasownika selvitä - znosić, dać radę, ale też rozwiązać problem, rozjaśnić.
nukkumatta = 3. infinitiivi w abessiivi  od czasownika nukkua - spać. Przypadek abessiivi oznacza "brak czegoś"; nukkumatta = ilman unta - bez snu, bez spania.

Jak długo człowiek wytrzyma bez snu?

Maaliskuu

Marzec w historii Finlandii

3 marca 1945 r. Finlandia wypowiedziała wojnę III Rzeszy.

6 marca 1918 r. utworzono Fińskie Siły Powietrzne.

7 marca 1918 r. Niemcy i Finlandia zawarły traktat pokojowy i o przyjaźn (IWŚ).

8 marca 1894 r. urodził się Wäinö Aaltonen, fiński rzeźbiarz.

12 marca 1940 r. podpisano w Moskwie traktat pokojowy kończący wojnę zimową pomiędzy ZSRR a Finlandią. Oficjalnie datą zakończenia wojny jest 13 marca.

12 marca 1991 r. zmarł Ragnar Granit, fiński neurofizjolog i filozof, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny.

15 marca 1907 r. roku rozpoczęły się w Finlandii wybory parlamentarne, w których kandydowały kobiety. Był to precedens na skalę światową.

17 marca 1862 r. uruchomiono linię kolejową Helsinki-Hämeenlinna.Była to pierwsza linia w historii Finlandii.

19 marca 1844 r. urodziła się fińska pisarka i feministka, Minna Canth (Dzień Minny Canth, Dzień Równouprawnienia)

19 marca 1884 r. zmarł Elias Lönnrot, fiński poeta, lekarz, twórca Kalevali.

25 marca 2001 r. Finlandia przystąpiła do Układu z Schengen.

26 marca 1640 r. roku Królowa Szwecji Krystyna Waza założyła uniwersytet w Turku.

29 marca 1809 r. roku terytoria fińskie przeszły pod panowanie Imprerium Rosyjskiego; powstało Wielkie Księstwo Finlandii.

(na podstawie Wikipedii)

Do pobrania fiński kalendarz na marzec 2016, tutaj


*

E-mocje po fińsku

SMSy wymyślono w Finlandii. W kraju, w którym nie stroni się od milczenia. Bo po co mówić, jeśli można do siebie napisać? I to tylko w 160 znakach. To się dopiero nazywa oszczędność słów. 

Jeszcze przed SMSami powstały emotikonki. Składające się ze zwykle trzech znaków buźki miały wyrażać emocje autora pisanej wiadomości. Obecnie powszechne jest także korzystanie z tzw. emoji. Już jakiś czas temu powstały specjalne, dedykowane Finlandii i Finom naklejki. Można powiedzieć, że te małe obrazki to zbiór symboli fińskości. Jest sauna (bo jakże by inaczej), jest sisu, jest renifer i niedźwiedź, śnieg, ciepłe skarpety, gorąca kawa i zimne, fińskie serce. Jest metalowiec w charakterystycznej dla siebie pozie, jest las - czyli w sumie taki trochę drugi fiński dom. Jest wygrana ze Szwecją w hokeja (Finowie tak kochają hokej - i wygrywać ze Szwecją pewnie też - że będą to rozpamiętywać chyba jeszcze przez kolejne ćwierćwiecze). Dalej, jest karelski pierożek i ciasteczko bożonarodzeniowe. Jest też ktoś, kto przymarzł językiem do słupa i ktoś, to wykrzykuje prkl! - na dwóch osobnych obrazkach, żeby była jasność.

Jest niezniszczalna Nokia i kalsarikännit. To ostatnie określa stan, w którym odmawiając wszelkiej innej aktywności, ma się zamiar zaszyć się w domu, napić alkoholu, robiąc to wszystko tylko w bieliźnie. I zdaje się, że to ta emotka wzbudziła najwięcej kontrowersji - czytając komentarze pojawiające się na Facebooku widziałam wiele wpisów, w których ludzie skarżyli się, że jest ona niepotrzebna, że przywołuje ciągle drażliwy dla Finów problem alkoholizmu. Z jednej strony rozumiem ten punkt widzenia. Z drugiej jednak, nie brałabym tego aż tak poważnie. Moim zdaniem twórcom chodziło raczej o podkreślenie fińskiej introwersji i pokazanie dystansu do siebie. W końcu nie każdy tak łatwo przyzna się, że w piątkowe wieczory zamiast wyjść gdzieś na imprezę, siedzi w domu w samych gaciach popijając cokolwiek z procentami.

Oprócz długowłosego metalowca, wśród emotek znalazły się także takie postacie jak Mikołaj i Matti Nykänen, legenda fińskich skoków narciarskich. Jest jeszcze kilka innych obrazków, zobaczcie sami (można je pobrać jako obrazki lub przez aplikacje na telefon). 

Muuten, gdybym używając emoji miała pokazać, czym według mnie jest Finlandia, pokazałabym ją tak:

/ xmas.finland.fi /

Kolejnym sposobem wyrażania emocji w sieci, a konkretniej na Facebooku, są tzw. reakcje. Ostatnia nowinka, która sprawia, że nie trzeba już ograniczać się tylko do kciuka w górę. Teraz można coś 'pokochać', zareagować śmiechem, zdziwieniem lub smutkiem. No chyba, żeby przyjąć wariant fiński, wtedy wybór byłby raczej skromny ;) Ale coś czuję, że nawet w Polsce taka reakcja z Perkele! miałaby spore powodzenie. 

/ funland /